Raje podatkowe to kalka językowa z angielskiego terminu „tax haven”, które bardziej oznacza „podatkową przystań”. To zazwyczaj małe kraje lub terytoria, w których obowiązuje bardzo łagodne prawo podatkowe – dedykowane w szczególności przedstawicielom innych państw. Często zdarza się, że taka polityka jest dla nich bardzo opłacalna i generuje niemałe przychody do lokalnego biznesu. To oznacza, że umiejscowienie tam działalności gospodarczej może być skutecznym sposobem optymalizacji podatkowej.
Na to pytanie najkrócej można odpowiedzieć jednym słowem – skutecznie. Kilka lat temu, działający w Monachium dziennik „Sueddeutche Zeitung”, powołując się na swoje wiarygodnie źródła podał konkretne statystyki odnoszące się do rajów podatkowych. Wynika z nich, że w połowie mijającej dekady 130 tysięcy przedstawicieli 170 krajów świata ukryło swój majątek w tzw. oazach podatkowych. Łączną suma „schowanych” przed fiskusem pieniędzy oszacowano na… 32 biliony dolarów amerykańskich. W praktyce, niewykluczone, że suma ta jest dużo wyższa.
Definicja raju podatkowego nie jest jednolita. Ogólna zasada ich działania sprowadza się do tego, że przyjęte na danym obszarze rozwiązania podatkowe mogą być korzystne dla pewnej grupy przedsiębiorców. OECD wskazało kiedyś na pewien spryt takich państw, które tak tworzą prawo aby warunki dla biznesu były atrakcyjne jedynie dla przedstawicieli konkretnych państw – co do zasady, tych najbogatszych.
Mechanizm w prawodawstwie rajów podatkowych opiera się przede wszystkim na tym, że ustanawia się w nich stosunkowo niskie obciążenia podatkowe. Temu zabiegowi towarzyszą mało przejrzyste i często bardzo ogólne przepisy fiskalne. Kluczową przynętą jest możliwość opodatkowania dochodów w danym państwie nie prowadząc w nim działalności gospodarczej.
Pochylając się nad legalnością korzystania raju podatkowego należy rozróżnić dwa terminy: unikania zapłaty podatku oraz uchylania się od tego obowiązku. Wyjaśnijmy, że oba określenia nie są tożsame! W tej parze, tylko pierwsza ewentualność jest legalna i stanowi podstawę optymalizacji podatkowej czyli zmniejszania obciążeń. Ważne jest, że aby spełnić przesłanki legalności, należy stosować jedynie takie środki, które nie są zakazane przez prawo. Przykładem takiego działania jest założenie spółki działającej w raju podatkowym. Potem należy wyobrazić sobie, jakie usługi może ona świadczyć dla naszego biznesu. Niech będzie to np. użyczenie praw autorskich, prawa do marki lub znaków towarowych, usługi consultingowe. Kolejnym krokiem będzie ustalenie wysokiej ceny za wspomniane usługi dla głównej spółki. W takim wypadku, spółka córka zapłaci i tak niewielki podatek, natomiast spółka matka wykaże wysokie koszty, co odbije się na konkretnych oszczędnościach podatkowych w kraju macierzystym poprzez obniżenie podstawy do opodatkowania. W sumie proste, ale dające się odczytać gołym okiem przez organy podatkowe, przez co łatwo znaleźć się pod lupą fiskusa.
Optymalizacja może odbywać się również poprzez transfer różnego rodzaju surowców, produktów bądź półproduktów i samych towarów po cenie wytworzenia, przez co spółka w kraju macierzystym nie osiąga zysków ze sprzedaży. Marża istnieje jedynie na sprzedaży produktów przez spółkę córkę zarejestrowaną w raju podatkowym.
Kluczowy jest wybór kraju u terytorium, którego polityka fiskalna wpisuje się w definicję raju podatkowego. Takimi krajami poza kontrolą polskich organów fiskalnych są np. Hongkong, Liberia, Makau, Malediwy, Panama, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych czy Wyspy Tonga oraz Vanuatu.
