Rok 1991. W rozpadającej się Jugosławii trwa okrutna wojna, będąca tragicznym epilogiem XX wieku. Przedsiębiorcy z Bawarii, przygotowują pomoc humanitarną m.in. dla Chorwacji. W jej organizacji pomagają… sami Chorwaci, którzy znaleźli schronienie w Niemczech, głównie w Bawarii. Pracodawcy dostają jasne wytyczne. Między firmami krążą broszury pt. „Jak zatrudnić uchodźcę?”. Część przybyszów pozostała w Niemczech, część wróciła nad Adriatyk. W tym procesie znacznie pomagała spójność kulturowa. Przyjezdni bardzo szybko asymilowali się w społeczeństwie, zakładali rodziny, a z czasem także własne firmy.
Wiele osób przypominało sobie tę sytuację po latach, kiedy w drugiej dekadzie XXI roku w Europę uderzył kryzys migracyjny. I choć bariera kulturowa w tym drugim przypadku była większa, a wśród przybyszów nie brakowało osób o niskich kwalifikacjach i często nastawionych na niemiecki social, reguły były dokładnie takie same. Status uchodźcy otwiera wiele drzwi. A jak jest pod tym względem w Polsce?
CZYTAJ TAKŻE: Ukraina i Białoruś to za mało. Nie uwierzysz skąd pracodawcy "ściągają" pracowników!
Na stronie internetowej Wysokiego komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw uchodźców - UNHCR (ang. United Nations High Comissioner for Refugees), można znaleźć polskojęzyczną broszurę, która może pomóc w znalezieniu odpowiedzi na pytanie – jak zatrudnić uchodźcę w Polsce. Jak wyjaśniono, jest to możliwe „dokładnie tak samo jak każdego innego pracownika. Uchodźcy nie potrzebują pozwolenia na pracę i mają takie same prawa na rynku pracy w Polsce jak obywatele polscy. Podobnie jest z zatrudnieniem cudzoziemca mającego ochronę uzupełniającą, pobyt tolerowany, czy ochronę humanitarną”.
Trzeba jednak pamiętać, że nie każdy przybysz, który szuka schronienia, spełnia takie przesłanki. Kluczowe jest tutaj posiadanie statusu uchodźcy przyznanego przez odpowiednie władze. To oznacza, że między słowami imigrant i uchodźca nie można postawić znaku równości.
Tu jednak jest ważne zastrzeżenie. W Polsce istnieje możliwość legalnego zatrudnienia osób, które czekają dopiero na status uchodźcy. Ważne jest jednak to, by miały odpowiednie zaświadczenie. Może je wydać szef Urzędu do spraw cudzoziemców. O taki dokument mogą wnioskować osoby, w których przypadku postępowanie dotyczące ich statusu uchodźcy trwa minimum pół roku. Należy zwrócić uwagę, że takie zaświadczenie jest wydawane razem z tymczasowym dokumentem tożsamości. Taki komplet dokumentów uprawnia do legalnego podjęcia pracy.
Nie jest tak, że uchodźcy są skoszarowani w obozach dla uchodźców i nie mają prawa oddalać się od nich. A często takie przekonanie pokutuję wśród wielu osób! Jak przypomina UNHCR „uchodźcy w Polsce mają prawo swobodnego przemieszczania się po terytorium kraju”. Ze statystyk wynika, że większość z nich mieszka w Warszawie oraz stołecznej aglomeracji, a także w miastach, w których znajdują się obecnie (lub znajdowały w przeszłości) ośrodki dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie takiego statusu. Zgodnie z informacją UNHCR to m.in. Lublin, Białystok, Łomża oraz Łuków.
Znaczna część osób ze statusem uchodźcy w Polsce lub posiadających ochronę uzupełniającą to osoby z byłego ZSRR. Najsilniejszą grupą są Ukraińcy, Tadżycy, Białorusini. Są także osoby pochodzące np. z Syrii.
Przedsiębiorcy zastanawiający się nad tym jak zatrudnić uchodźcę w Polsce, powinni wiedzieć, jakie prawa przysługują takim osobom. Należy wiedzieć, że z wyjątkiem czynnego oraz biernego prawa wyborczego, prawa uchodźców pokrywają się z tymi, jakie mają Polacy. Warto wymienić tutaj, chociażby prawo do mieszkania w Polsce, podróżowania, podjęcia pracy, a nawet założenia firmy. Mają oczywiście prawo do edukacji, mogą liczyć na pomoc społeczną, a także korzystać z publicznej służby zdrowia.
Z punktu widzenia pracodawcy kluczowe są oczywiście kompetencje, doświadczenie i umiejętności takich pracowników. Bywa z tym różnie. Inne może być podejście do pracy, inne przyzwyczajenia. Zawsze trzeba na te aspekty brać poprawkę. Poważnym problemem może być także bariera językowa.
Samo prawo ogranicza możliwości zatrudniania uchodźców. Jedynie w tych zawodach, które wiążą się z koniecznością posiadania obywatelstwa RP, czyli np. sędziego, czy prokuratora. W każdym innym przypadku prawne możliwości nie są w żaden sposób ograniczone. W tej samej sytuacji są przybysze z wizą humanitarną, czy pobytem tolerowanym.
Osoby posiadające status uchodźcy mają prawo zarejestrować się w urzędzie pracy. Mają dokładnie te same prawa oraz obowiązki, które dotyczą obywateli RP poszukujących pracy. Również im przysługują świadczenia socjalne i podobnie jak polscy bezrobotni, muszą przychodzić do urzędu potwierdzić gotowość do podjęcia pracy.
